کتاب دربارۀ دیالوگ

تفکر جمعی از نگاه بوهم یعنی چه

سرشت تفکر جمعی، عنوان فصل سوم کتاب است که در آن به فراهم شدن مخزن یا منبعی از دانش و معرفت، چه معرفت درونی و چه دانش بیروی، در طی تکامل بشری می‌پردازد. بوهم معتقد است که بیشتر ادارکات ما از عالم، معنای‌ای که به واقعیات نسبت می‌دهیم و احساساتی که نسبت به هویت خویش داریم، از همین مخزن منشا می‌گیرد. او در این فصل می‌خواهد به خواننده نشان دهد که تفکر چیست و چگونه کار می‌کند که موجب گرفتاری‌ها و مشقات دنیای امروز شده است. در صفحه هشتاد و دو کتاب آمده است که: “در ابتدای شکل‌گیری تمدن معاصر، تفکر چیز بسیار با ارزشی تلقی می‌شد، هنوز هم چنین است. همۀ آنچه ما نسبت به آن‌ها افتخار می‌کنیم نتیجه‌ی تفکر است. ساخته شدن شهرها در اثر تفکر بوده است )هر چند به تصور من این زیاد مایه‌ی مباهات نیست).
پیدایش و رشد علم و تکنولوژی و خلاقیت‌های بسیار شگفت انگیز در پزشکی نتیجه‌ی تفکر بوده محسوب می‌شود.همۀ آنچه تحت عنوان سازماندهی طبیعت انجام شده، نتیجۀ تفکر بوده است.

با وجود این تفکر به گونه‌ای راه اشتباه نیز رفته، و موجب ویرانی و تخریب شده است این جنبه از حاصل تفکر به واسطۀ نوع خاصی از فکر کردن بوده است: خرد کردن و جداسازی. این یعنی امور و پدیده‌ها را به اجزای کوچک تقسیم نمودن و برای هر جز استدلال قائل شدن.
موضوع تنها جدا و پخش کردن نیست بلکه شکستن و تفکیک قائل شدن در خصوص چیزهایی مورد نظر است که هرگز از هم جدا نیستند.
این درست مثل این است که ساعتی را بشکنیم و تکه تکه کنیم. نه اینکه آن را کناری گذاشته و به آن دقیق شویم خب ببینیم از چه قطعاتی ساخته شده است.

قطعات و قسمت‌ها اجزای کلیت هستند، ولی تکه پاره‌ها تنها بخش‌هایی هستند که شکسته شده و از هم جدا شده‌اند. به چیزهایی که با هم جور هستند و به یکدیگر تعلق دارند، به گونه‌ای نگاه می‌شود که انگار این گونه نیستند. یکی از وجوه تفکر که به راه غلط افتاده است، همین است.